Moskou, vliegveld Sheremetyevo 09-04-2013
Beste allemaal,
Het zit er alweer bijna op! Zit te wachten bij gate 40 van vliegveld Sheremetyevo. Op maandagavond 1 April kwam ik hier veilig aan en werd opgevangen door Mevr. Elena Serikova, de mevrouw waarmee ik de afgelopen 2 jaar contact had over de Russische vertaling van het boek over sterilisatie. Elena werkt als productmanager voor Pharmstandard/DGM, een van de grootste fabrikanten voor sterilisatieapparatuur en leverancier van aanverwante artikelen voor de Centrale Sterilisatie Afdeling (CSA) van ziekenhuizen. Ze is een heel charmante, enthousiaste vrouw die er helemaal voor gaat!
Moskou: daar ben ik dan plotseling in dit sjieke hotel Sovietsky (Foto 1), dat nog helemaal de sfeer ademt uit de Soviettijd. Met echte schilderijen van Breznjev, Lenin en andere grote leiders. Een hotel dat bezocht werd door groten der aarde: Margeret Thatcher (gisteren overleden!), Leonid Breznjef, Pierre Cardin enz. Heel bijzonder om in zo’n historische plek te mogen verblijven.
Samen met Elena nuttigen we de avondmaaltijd en bespreken de plannen van de komende week. Onder het genot van Borsch, een Russische soep met rode bieten. Gevolgd door het hoofdgerecht met een soort gehaktdumplings: Een diner in een ambiance waar de tsaar van Rusland zich ook op zijn gemaak zou voelen. Met live pianomuziek op de achtergrond, onder de kroonluchters, het weelderige plafond en natuurlijk een uitstekende maaltijd! (Foto 2).
Bezoek aan bedrijf Pharmstandard/DGM
De volgende morgen haalt Arthur Volodin, de taxichauffeur, me op voor de eerste ontmoetingen in het kantoor van Pharmstandard/DGM, het bedrijf dat me uitnodigde. Het kantoor is vrijwel in het centrum van de stad. Onderweg doemt het zo bekende Witte Huis (Links op kaartje Foto 3) op, het is het gebouw van de huidige Russische regering. Onder het regime van Boris Jeltsin in 1993, tijdens de grote constitutionele crisis, werd dit toenmalige parlementsgebouw door artilleriebeschietingen in brand geschoten (Foto 4). Onvoorstelbaar wat hier allemaal gebeurde! Het is koud! Buiten liggen nog bergen sneeuw langs de wegen, herinneringen aan een lange koude winter. Ook hier verlangt men naar de lente.Vanuit het kantoor is een van de 7 typerende grote wolkenkrabbers te zien die Stalin in de periode van 1947 tot 1953 liet bouwen. Waar je ook bent in Moskou, als je even oplet zie je altijd wel een van die kolossen met de zo karakteristieke punt met de rode ster…. (Foto 5)
Het kantoor is gevestigd in een gerenoveerde, oude brouwerij uit de Soviettijd. (Foto 6) Ik krijg eerst een introductie over het bedrijf en haar activeiten en vervolgens is het mijn beurt: met uiteindelijk 3 presentaties. Over standaarden mbt sterilisatie, mijn ervaringen in Afrika en een virtuele rondleiding in de CSA van het ziekenhuis in Ede.
Aan het einde van de dag in het hotel een diner met Elena, Vladimir (hoofd project management) en Petr, hoofd CSA van Ziekenhuis Nr. 4. Heel sober! Ziekenhuizen hebben geen naam; men moet het met een nummer doen! Petr wordt gezien als authoriteit mbt sterilisatie in Rusland. Echt geweldig om met deze mensen van gedachten te mogen wisselen.
Die avond in het hotel aan het werk om de presentatie voor het congres voor te bereiden dat donderdag 4 april op het programma staat. Het congres vindt plaats in het gemeentehuis van Moskou, naast het Witte Huis, (zetel van de Russische Regering). Ik heb maar 30 minuten, inclusief vertalen! Moet dan in die korte tijd de boodschap kwijt. Het duizelt in mijn hoofd. Wat moet ik in Godsnaam in 15 minuten gaan vertellen? Uiteindelijk kiezen we voor het centrale thema: het belang van opleidingen; de presentatie van het boek past er helemaal in. De volgende dag werkten we de presentatie verder uit, samen met Elena en Ekaterina Shibanova; Ekaterina zal tijdens de presentatie de vertaling doen.
Sterilisatiecongres
Op donderdag dan naar de toren van het Moskouse gemeentehuis. Veel controle. Maar zonder problemen naar binnen. Bizar: in het gebouw is een beurs van outdoor-artikelen. Met de nadruk op messen. In alle vormen en maten. Eerst moet je door een uitgebreide controle, om vervolgens op een beurs te belanden waar de meest gruwelijke steekwapens te koop worden aangeboden…
Een verdieping hoger de stands van bedrijven voor ons sterilisatiecongres: met sterilisatoren, controlemiddelen, verpakkingsmaterialen enz. Waar ook PHS/DGM haar plek heeft veroverd. De begroeting is hartelijk! Iedereen is er klaar voor. Mensen drommen tussen de stands door. De zaal: dat grote theater! Met aan de zijkanten van het grote podium schilderingen met Orthodox-Russische taferelen. Het voor mijn gevoel intimiderende spreekgestoelte met een 4-tal microfoons en ernaast het praesidium met grote leren stoelen voor de voorgangers van het congres. Om 11 uur zal het mijn beurt zijn. Help, hier moet ik dadelijk staan…!
De opening van het congres gebeurt door de hoogst verantwoordelijke voor infectiepreventie van het Russische Ministerie van Gezondheid. Er worden staatsoorkondes en erkenningen uitgedeeld. Ook directeur van “ons” bedrijf PHS/DGM, krijgt een staatsoorkonde voor het vooruitstrevende werk van rondom infectiepreventie. Ik ben de 4e spreker… Medewerker Dimitri introduceert de activiteiten van DGM. En dan ben ik aan de beurt. Voel de spanning in mezelf toenemen. Een soort koortserig gevoel. De zaal is driekwart gevuld. Ekaterina neemt plaats achter het spreekgestoelte (Foto 08). Vind het zelf verschrikkelijk om daar te staan. Na overleg kreeg ik een draadloze microfoon ter beschikking die me wat bewegingsvrijheid geeft. (Foto 09). Eerst een korte geschiedenis van de laatste decennia rondom sterilisatie in Nederland en Europa; het dodelijke ongeluk met niet-steriele infuusvloeistoffen in een Nederlands ziekenhuis als aanleiding tot regulering; de Europese eenwording, het ontstaan van Europese verbanden. De eerste normen. De rol van Nederland daarin. Een blik in een CSA in een ziekenhuis in Nederland (Ede). De introductie van steeds nieuw instrumentarium, dat ook steeds complexer wordt. Het belang van het borgen van kwaliteit. In elke stap van het proces. Met als sleutel: opleiding. Daarmee is de link naar het boek gauw gelegd. Hier sta ik, voor een publiek uit grote delen van Rusland. In het gemeentehuis van Moskou. Ik mag hier zijn. Mag een bijdrage leveren. Voel me enorm vereerd! En bedank iedereen die betrokken was bij de realisatie van het boek! En dank voor de uitnodiging hier te mogen zijn. Ekaterina doet het echt fantastisch goed. Heerlijk om op die manier als hecht team iets te presenteren!
De spanning zakt van me af. Het is voorbij. Goed gegaan. Met Olga en Sacha, beide medewerkers van het bedrijf, nu de stad in. Naar de Tretyakov Gallary. Het rijksmuseum van Moskou. Maak kennis met de grote Russische meesters. Vroebel, Surikov, Repin. De essentie van Rusland. Het enorme lijden dat de mensen hier ondergingen. De schoonheid van het land. Emoties zijn vastgelegd. Zoals het schilderij De Demon, geschilderd door Vroebel (1856-1910). Wat een kracht! De zittende, woeste gestalte; de emotie van het kwade, maar ook de triestheid, het verdriet, de traan op de wang. Het vrouwelijke. (Foto 10) Of het indringende schilderij van de de gevangenneming van Morozova wegens ketterij tijdens de reformatie van de Russisch-Orthodoxe kerk (1675). De kerk die allesdoordingend was in de samenleving. Splijting van de maatschappij op grond van religieuze overtuigingen. Het is nog helemaal o-zo aktueel tot de dag van vandaag.
We lopen naar het Bolshoi Theater, wat verderop (Foto 11). Gebouwd ter gelegenheid van de kroning van Alexander II in 1856. We mogen een opera bijwonen van de Italiaanse Verdi: de Traviata (De Dolende; in 1853 was de eerste voorstelling). Hier in de grootste culturele tempel van Rusland! Het is de 1752’e uitvoering en het 237e seizoen(!). Naar binnen. Groteske barrokke hallen. Het gebouw is zojuist gerestaureerd. Het goud glittert, de kroonluchters met hun kristallen. De grote schilderijen. En dan het theater zelf. We zitten op het 2e van de 5 balcons. (Foto 12) We krijgen een theater-verrekijker uitgereikt. Helemaal in stijl. Hebben een prima zicht op het toneel. De gouden ornamenten. Het rode fluweel. De hele entourage van luxe van de high society van oud-Rusland. Het ademt de sfeer, de allure. Verdi’s opera gaat, hoe kan het anders, over de tragiek van de liefde. Het drama, de emotie van relaties, intriges, families, ziekte en uiteindelijk sterven van de vrouw aan tuberculose. Het intense verdriet van de geliefde achterblijver. Een voorstelling met fantastische, steeds veranderende achtergronden. Het werd een overweldigende culturele avond!
Het stadsbeeld. Drukte zoals in elke stad. Onderhoud aan de wegen. De barre Russische winters eisen hun tol. In colonne blazen grote trucks met hogedrukspuiten de straten schoon.
De grijze woonwijken. Hier en daar nog grote schilderingen die herrinneren aan de Soviet-tijd. De stereotypen van de ideale socialistische maatschappij. (Foto 13: opschrift: Samen maken we het communisme). We passeren het standbeeld van de trotse boer en boerin met hamer en sikkel. Even buiten het echte centrum wordt een groot nieuw business centre uit de grond gestampt. (Foto 14) Futuristische wolkenkrabbers zullen de oude gebouwen van Stalin van hun plaats in de cityskyline gaan verdringen.
Epicentrum van Rusland: het Rode Plein
Het weekend! Olga, medewerkster van DGM, haalt me al om 9 uur op in het hotel. Naar het centrum van de stad. Moskou is, evenals Amsterdam, in concentrische circels gebouwd. Met het Kremlin en het Rode Plein als middelpunt. Koooouddddd. We nemen eerst een koffie in de Mac Donalds, met uitzicht op de muren van het Kremlin. Geopend in de periode van Glasnost (openheid) en Perestroyka (herstructurering) in Gorbachovs tijd (negentiger jaren van de vorige eeuw). Het werd een symbool van grote veranderingen in Soviet-Rusland. We ontmoeten ook Sacha, de PR-medewerker van DGM en steken over naar de toegang tot het Rode Plein. Het grote plein strekt zich voor me uit. (Foto 15) Rechts de muur en torens van het Kremlin. Voor de muur het Mausoleum van Lenin, nu verscholen onder een grote witte opblaastent; het wordt gerestaureerd. Recht voor me, in de verte, de Kathedraal van Pokrovsky, waarvan de bonte koepels doen denken aan de punt van een softijs. De Kathedraal werd gebouwd in opdracht van Ivan de Verschrikkelijke en werd in 1561 ingezegend. Olga vertelt. Onze gids. (Foto15) Denk aan het lied van Gilbert Becauld: Natalie; la Place Rouge… Het gevoel dat het lied met zoveel kracht uitdraagt. Links een groot warenhuis in oud-Russische stijl. De politie is op de achtergrond aanwezig. Het is nog niet druk. De koude wind snijdt in het gezicht. Het voelt helemaal Rusland. Olga wijst op de executieplaats, vlak voor de kathedraal. Er werden decreten uitgevaardigd en er vonden executies plaats. Kerk en executies: onlosmakelijk met elkaar verbonden. Die Kathedraal; hoogtepunt van Russische religie, kunst en cultuur. (Foto 16) Het nationale symbool waarmee allles wat Russisch is lijkt te worden samengevat. Nationaal icoon. Binnen fantastische frescos, in de zo typerende stijl van de Russisch-Orthodoxe kerk. Goud is overvloedig aanwezig. De pracht en praal die de kerk wilde uitdragen. (Foto 17) Vanuit een toren hebben we een fantastisch overzicht op het plein. (Foto 18) Olga vertelt over Ivan de Verschrikkelijke, die zijn zoon doodde. Over Peter de Grote. Over Lenin’s Octoberrevolutie van 1917; de tijd van de koude oorlog. Gorbachov, die een einde maakte aan de oude Soviet tijd. Oh, het wervelt in mijn hoofd. Zo enorm veel is hier gebeurd. Zoveel leed geleden! Zoveel geschiedenis geschreven.
In de middag een jongensdroom die uitkomt. Bezoek aan het Space Travel Memorial Centre! (Foto 19) Waar alles te zien en te ervaren is over de Russische ruimtevaart. De vroege ontwikkelingen, de lancering van de eerste Sputnik in 1957 (Foto 20), de race om de ruimte met Amerika. Yuri Gagarin, in 1961 de eerste man in de ruimte, absolute held uit de Soviet tijd. Bezoekers zijn vooral veel schoolkinderen; men wil de kinderen iets meegeven van de grote opwinding van de tijd dat de mens voor het eerst zijn planeet verliet! En het voedt natuurlijk ook de nationale trots. (Foto 21)
Soviet Sunday.
Alleen op stap. Uitproberen van de Metro. Het openbaar vervoer. Metrostations veelal in de stijl van oude sovietgebouwen. Monumenten zijn het. Het dichtsbijzijnde metrostation is Dynamo (Foto 22), naast het grote stadion van Dynamo Moskou. Het ondergaat echter op dit moment een grote renovatie. Toch wennen dat Russisch. Heb het Russiche alfabet maar in mijn boekje geschreven. Ook hier, zoals eerder in Japan, het gevoel van het kind dat net leert lezen. Er zijn wel overeenkomstige letters. Maar ook heel veel is anders. Zo heb ik gedacht dat cccp gewoon cccp is, maar het is eigenlijk sssr! Oefenen is ook hier weer de enige oplossing tot begrip… als 59-jarige weer leren lezen. Je bent nooit te oud! Cccp blijkt Russische afkorting van Союз Советских Социалистических Республик (СССР); in onze letters: Sojoez Sovjetskich Sotsialistitsjeskich Respoeblik (SSSR), vertaald: Unie van Socialistische Sovjetrepublieken: USSR.
Kremlin: Kathedralen en kanonnen
Het Kremlin; het machtcentrum van Rusland. Eeuwenlang. Loop door de poort van de Tuin van Alexandrov. Aan de linkse kant voor de Kremlinmuur, het monument van onbekende soldaat, als eerbetoon aan de talloze onbekende gevallen soldaten tijdens de 2e Wereldoorlog. De eeuwige vlam met altijd aanwezige wacht eren hen. Ik kom op een goed moment! Een eindje verderop klinkt het geluid van marcherende soldaten. Met straffe tred komt een viertal deze kant op. Ben vrijwel alleen. Aanschouw het. Het stampende geluid van de laarzen. De elegante, maar ook intimiderende beweging van de rechter arm. Het geweer recht omhoog, balancerend op de palm van de linker hand. De zwarte laarzen komen tot borsthoogte. In een straffe beweging. Een begeleider houdt het in de gaten, en geeft commando’s. Ze marcheren naar het platform met de eeuwige vlam. Even staan ze stil. Het geweer op de grond; de blik strak naar voren gericht. Het is verder stil op het plein. Het geweer wordt weer opgepakt en de soldaten, in die zelfde strakke tred, macheren naar hun collegas, die ieder inmiddels uit hun wachthuisje zijn gekomen. Er wordt gewisseld. De nieuwe soldaten nemen hun plaats in. De oudere ploeg, in gelijke tred, komen naar voren, salueren aan het vuur en marcheren af. (Foto 23) Terug naar hun onderkomen, enkele honderden meters verderop. Langzaam sterft het stampen van de laarzen weg. De soldaten verdwijnen door een deurtje in de muur naar hun onderkomen. Het ritueel wordt elke dag, elk uur, herhaald. Een plaats waar soldaten rust kunnen vinden. Waar ze erkenning krijgen voor hun daden. Respect voor de gestorvenen.
Van hieruit naar de ingang van het Kremlin. Met een Engelse tourist die ik ontmoette, bezoek ik de Armoury: eigenlijk de wapenkamer. Maar er is verschrikklijk veel meer. Kroningsjuwelen, giften van grote staatslieden uit de hele wereld. Onvoorstelbare kostbare schatten, die elk hun moment van de historie van Rusland bezegelden. De koetsen, het wapentuig, de malienkolders, harnassen, de koningstronen. Serviezen van het kostbaarste materiaal. Wat een vakmanschap van de grote kunstenaars en ambachtslieden die aan deze objecten hebben gewerkt! Het is eigenlijk maar recent dat wij als gewone mensen dit allemaal zomaar kunnen zien!
Verder op het Kremlin naar het plein van de Kathedralen (Foto 24). De Kathedraal van de Aartsengel (1508), de Kathedraal van de verkondiging aan de Moeder Gods (1489), de Oespensky Kathedraal (1479), de klokketoren van Ivan de Grote 1508. De kerk van de Twaalf Apostelen (1653). Ervoor staat de koning der kanonnen: het Tsarenkanon (diameter van de loop 89 cm!) gebouwd in 1625 (Foto 25). Ernaast de lopen van een hele reeks mindere exemplaren. Kerken en kanonnen. Religie en wereldlijke macht zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Steriliseren op zijn Russisch.
Ik kan van de gelegenheid gebruik maken enkele ziekenhuizen te bezoeken. Hier aangeduid met een nummer: soberder kan het niet. Het eerste is Nr. 52, later nog naar Nr. 29 en Nr. 4.
De ingang van de ziekenhuizen is al even sober als de naam. Niets geen receptie. Geen welkomsthal zoals in de ziekenpaleizen in Nederland. Er is een uiterst eenvoudig toegangsgebouwtje (Foto 26). Geisoleerde warmwaterpijpen vormen een soort toegangspoort. Toppunt van soberheid.
Een ziekenhuis met 1400 bedden, 10 OK’s. Vele gebouwen. Er wordt hard gewerkt aan renovatie.
De sterilisatieafdeling (Foto 27), een oud, vermoeid gebouw. De ijzeren deur. We worden verwelkomd door Nelly, hoofd van de afdeling. Ze laat haar afdeling zien. Alle stappen van het proces kunnen we volgen. Hier is men vrij modern uitgerust, met dubbel-deur instrumentenwasmachines en 4 autoclaven waarvan er 3 gebruikt worden. Elk 7 cycli per dag. We komen eigenlijk op een verkeerd moment. Alle instrumentarium is alweer weg. Het nieuwe moet nog binnenkomen. Erg jammer. Het instrumentarium wordt in de OK eerst gedesinfecteerd en in bakken hier afgeleverd. De instrumentennetten die er nog staan zijn moe. Gekreukeld door jarenlang intens gebruik. Verpakt wordt gedeetelijk in crepe papier, papieren zakken, laminaatzakken en katoen Foto 28). Op de pakketten een label gemaakt van zeil, met een een stukje verband aan het net vastgebonden; met balpen is de sterilisatiehistorie van het pakket beschreven. Er is geen autoclaaf tape. Voor sterilisatie wordt een indicatorsticker op de textielpakketten geplakt. Erna worden ze eraf gehaald en in het sterilisatorlogboek geplakt. Enorm veel schrijfwerk, controles. Alles handmatig. Er wordt wel in dubbeldeurs autoclaven gesteriliseerd. (Foto 29). Het steriel magazijn is vrij klein. Vrijwel alle instrumentarium alles lijkt in omloop. Hierover kon ik echter geen duidelijke info krijgen. Via in loket van de opslagruimte worden de pakketten in zakken afgeleverd. De personeelskantine voelt als een huiskamer. Met bloemen en planten. We drinken een kop koffie met Russische chokolaatjes. De stroopwafels die ik haar gaf wil ze bewaren voor de pauze, samen met haar personeel. We nemen afscheid van Nelly. Wat enorm dapper om de afdeling te runnen! Bij het verlaten van de afdeling omhels ik haar. Dank haar voor haar inzet, voor iedereen die hier zijn werk doet. Ziekenhuis 29, dat we later bezochten is toegwijd aan H. Maria. Na het einde van de Soviet tijd mocht religie weer een plaats krijgen en zijn kerken en andere religieuze symbolen weer massaal in ere hersteld. De kapel van het ziekenhuis van is verre herkenbaar aan de gouden spitse koepel. We glippen even naar binnen. Een mevrouw verzorgt de kandelaars, haar kleine winkeltje. De blik omhoog. De kroonluchter. De heldere kleurrijke frescos met taferelen van de geboorte van Christus. (Foto 30) De begeleider tijdens ons bezoek, Pavel, steekt kaarsen aan voor het kruis. En staat even stil, in gedachten verzonken. (Foto 31) Voel de eerbied voor deze plek. Plek van troost, plek van innerlijke rust. Van vrede zoeken in jezelf.
Goodbye to the USSR
Maandag 8 April. De laatste stop voor vertrek op het kantoor van Pharmstandard. Ontmoeting met Elena en Vladimir (in de Soviettijd werkte hij als officier op een atoomonderzeeër(!) We bespreken nog de zakelijke kant van het bezoek, de afhandeling van de financiën. Er liggen mogelijkheden voor de toekomst. Een tweede druk voor het boek; training. Een laatste kop koffie. Ook hier afscheid. De omhelzing; dank haar voor alles wat ik heb mogen ervaren, beleven, zien.
Rusland, het land achter het ijzeren gordijn. Het beeld van het communistische gevaar, van spionnen, onze vijand, wodka, KGB, harde misdaad, repressie. Echter hoe dichter je bij de gewone mensen hoe anders het beeld wordt. Het werd een fantastische ervaring.
Nu hier op het het vliegveld. Schrijf de laatste woorden van deze mail. Ben ingechecked. Het vliegtuig staat klaar. Even later de ronken de motoren. Zie het giganantische Moskou onder me in het oosten verdwijnen. (Foto 32). De gedachten gaan alweer naar de terugkeer van Yoko, die donderdag na drie maanden terugkomt van haar reis naar Azie!
From Russia, with Love,
Jan Huijs
